Ислам акыйдасы – мамлекеттин негизи. Т.а. анын курамында, жихазында, эсеп-китеп кылынышы же ага тиешелүү бардык иштерде бирер нерсенин жүзөгө келиши үчүн бир гана Ислам акыйдасы негиз кылынат. Ошол эле учурда, Ислам акыйдасы конституция (дустур) жана шаръий мыйзамдардын (конун) негизи болот т.а. бул экөөнүн ар бирине тиешелүү бирер нерсенин пайда болушуна Ислам акыйдасынан келип чыкса гана уруксат берилет.
Ислам өкүмдөрү колдонула турган жана коопсуздугу Ислам менен болгон өлкө «Ислам дияры» (Дарул Ислам) болуп эсептелет. Куфр түзүмдөрү колдонула турган же коопсуздугу Ислам менен болбогон өлкө куфр дияры (дарул-куфр) деп эсептелет.
Халифа белгилүү бир шаръий өкүмдөрдү табанний кылып, аларды конституция жана закондор катары жолго коёт. Эгер халифа бирер шаръий өкүмдү күчүнө киргизсе, ошол шаръий өкүм гана амал кылынышы важиб болгон шаръий өкүмгө айланат. Ушул убакта бул өкүм ар бир жаран үчүн ачыкта да, көмүскөдө да итаат кылышы важиб болгон иш жүзүндөгү мыйзам болуп калат.
Халифа зекет жана жихаддан башка ибадаттарда белги-лүү бир шаръий өкүмдү табанний кылбайт. Ислам акыйдасына тиешелүү пикирлерде да өзүнчө эч нерсени күчүнө киргизбейт.
Исламий табиъийликке ээ болгон (т.а. Ислам мамлекетинин жараны болгон) бардык адамдар шаръий укук жана милдеттерден пайдалана алышат.
Мамлекеттин жарандар ортосунда акимият, казылык, иш башкаруу ж.б.у.с. тармактарда дискриминацияга жол коюшу жайиз эмес. Теги, дини, расасы жана улутуна карабастан, баарына бирдей назар менен карашы важиб.
Мамлекет – мусулман болобу же кайрымусулман болобу – исламий жарандыкка ээ болгон бардык адамдарга Ислам шариятын төмөн-күдөй көрүнүштө колдонот:
а) Мусулмандарга карата бардык Ислам өкүмдөрүн эч кандай истиснасыз колдонот.
б) Кайрымусулмандарга өз итикад жана ибадаттарында жалпы түзүм-гө ылайык амал кылууга уруксат берет.
в) Исламдан кайткан муртаддарга – өздөрү муртад болушса – муртад өкүмү колдонулат. Эгер муртаддардын перзенттери болуп, кайрымусулман абалда туулган болсо – мушрик же ахли китеп экендиктерине карай – кайрымусулмандардай мамиле кылынат.
г) Кайрымусулмандарга тамак-аш жана кийим-кечелерге тиешелүү болгон иштерде – шарият өкүмдөрү уруксат берген алкакта – өз диндерине ылайык мамиле кылынат.
д) Турмуш куруу жана ажырашуу мамилелери кайрымусулмандар ортосунда алардын өз диндери боюнча ажырым кылынат. Алар менен мусулмандар ортосундагы мамилелер болсо Ислам өкүмдөрү боюнча өкүм кылынат.
е) Мамлекет булардан башка шаръий өкүмдөрдү жана муамалат, укубат, баййинат, башкаруу жана экономика түзүмдөрүнө жана башкаларга тиешелүү болгон Ислам шариятынын бардык иштерин – мусулман жана кайрымусулмандарга – бирдей колдонот. О.э. жогорудагы өкүмдөрдү жарандардын ар бирине колдонгондой эле, муахиддер, мустаъминдер жана Ислам бийлигине моюн сунуучулардын ар бирине да колдонот. Болгону, дипломатиялык кол тийгистикке ээ болгон өкүлчүлүк кызматкерлери, консулдар, элчилер жана ушул сыяктуулар мындан тышкары.
Араб тили – бул Ислам тили. Ислам мамлекетинде ушул тил гана колдонулат.
Ижтихад – фарзи кифая. Ижтихаддын бардык шарттарын аткара алган ар бир мусулман ижтихад кылуу укугуна ээ болот.
Бардык мусулмандар Ислам жоопкерчилигин өз моюндарына алышат. Исламда өзгөчө «дин кишилери» жок. Мамлекет мусулмандар ичинде буга байланыштуу болгон ар кандай абалдарга тыюу салат.
Ислам даъватын жаюу – мамлекеттин негизги милдети.
Китеп, Сүннөт, сахабалар ижмасы жана кыяс – мына ушулар гана шаръий өкүмдөр үчүн этибарлуу далил эсептелет.
Негизи, ар бир адам күнөөсүз. Эч ким сот мекемесинин өкүмүсүз жазаланбайт. Бирер адамды кыйноого салуу таптакыр жайиз эмес. Бул ишти кылган ар кандай адам жазаланат.
Иштердеги негиз – шаръий өкүмгө чектелүү. Ошондуктан, өкүмдү билбей туруп бирер иш жүзөгө ашырылбайт. Нерселердеги негиз болсо – эгер арам кылынгандыгына далил келбеген болсо – мубахтыр.
Арамга алып баруучу васита – эгер арамга алып барышынын ыктымалы анык болсо – арам болот. Эгер арамга алып барышы күмөндүү болсо, арам эмес.